1. Đặc điểm vị thuốc

Nên chọn lấy những con tằm bị chết trắng nằm thẳng cứng đờ trong nong mới là thuốc tốt. Những con tằm chết do nguyên nhân khác, hoặc là tằm bủng tằm xấu được đem luộc rồi phơi khô trộn ít bột nếp, hoặc tẩm vôi cho trắng ra, để làm giả, sử dụng sẽ không mấy công hiệu.

2. Thành phần hóa học

Trong Bạch cương tàm chứa: chất protid khoảng 67%, chất béo 4.5%, độ tro 6.34%.

3. Thu hái, chế biến và bảo quản

3.1. Thu hái

Vị thuốc này có thể lấy được quanh năm, nhưng thường nhiều hơn vào mùa xuân và mùa thu.

3.2. Chế biến

Có nhiều cách bào chế:

• Theo Trung y: ngâm vào nước vo gạo một ngày đêm cho nhớt dầu nổi lên mặt nước, sấy khô nhỏ lửa, chùi sạch lông vàng và miệng đen rồi tán bột (theo Lôi Công).

• Theo kinh nghiệm Việt Nam: ngâm nước vo gạo một đêm, quấy nhẹ tay cho tơ và nhớt ra hết, vớt ra, đem phơi hoặc sấy khô. Dùng vào thuốc thang hoặc tán bột làm hoàn tán. 

3.3. Bảo quản

Dùng vôi để bảo quản, để nơi khô ráo, chú ý tránh ẩm thấp, bụi bẩn.

4. Công dụng của vị thuốc

Bạch cương tàm thường được dùng để chữa một số chứng:

• Co giật, nhức đầu, hoa mắt, chóng mặt, hoa mắt do sốt.

• Trẻ em khóc đêm, hay giật mình.

• Chữa viêm họng, viêm thanh quản.

• Chữa ho lâu ngày do viêm phế quản mãn.

• Chữa lao hạch.

• Chữa di tinh, liệt dương ở nam giới.

• Chữa băng huyết, khí hư, sinh xong đau bụng ở nữ giới.

• Dùng ngoài chửa lở ngứa, nổi ban, có thể uống chung một số vị thuốc như Phòng phong, Thuyền thoái, Tang diệp, Cúc hoa.

• Hỗ trợ trong điều trị tai biến mạch máu não.

5. Liều lượng

Ngày dùng 6 – 12g.

6. Chú ý

Các trường hợp huyết hư không nên sử dụng.

7. Một số bài thuốc sử dụng Bạch cương tàm

7.1. Bài thuốc chữa trẻ em bị co giật

Bạch cương tàm, Toàn yết (2 vị bằng lượng nhau), Thiên hùng, Phụ tử (giảm nửa lượng  so với Cương tàm, Toàn yết). Các vị chế ra bột, uống với nước sắc gừng sống.

7.2. Bài thuốc chữa những người uống rượu, bị phát ho dữ dội

Bạch cương tàm bồi khô làm bột, mỗi lần uống khoảng 4g, dùng nước trà làm thang để uống.

7.3. Bài thuốc chữa người bỗng nhiên bị nhức đầu

Bạch cương tàm làm ra bột, mỗi lần dùng nước sôi thật kỹ uống nóng khoảng 8g.

7.4. Bài thuốc chữa người bị sâu răng hoặc vì gió mà đau răng

Bạch cương tàm sao với Tàm thuế chỉ thì đốt, 2 thứ lượng bằng nhau, làm thành bột sát vào chỗ răng đau rồi súc miệng sạch lại.

7.5. Phương thuốc chữa những người mặt bị nhám đen hoặc sần sùi lâu ngày không khỏi

Bạch cương tàm làm thành bột, hòa với nước rồi bôi mặt.

7.6. Bài thuốc chữa chứng trẻ em bị lở miệng, tất cả những chỗ lở trắng bợt

Dùng Bạch cương tàm sao vàng rồi lau bỏ lông, tán ra bột hòa với mật, dùng bôi những chỗ lở ấy.

7.7. Bài thuốc chữa những người bị vết thương hoặc đứt tay chân

Dùng Bạch cương tàm sao vàng làm ra bột rịt hoặc đắp vào vết thương ấy.

7.8. Phương thuốc chữa phụ nữ đang nuôi con mà mạch sữa không thông

Bạch cương tàm làm ra bột, dùng rượu làm thang mà uống 12g, một lát sau lấy dầu mè, nước trà 1 chén đổ vào đầu vú, rồi dùng lược chải đầu, hoặc tay con gái se vuốt xuôi như chải cho nó thuận dòng. Làm khoảng ba mươi lần sữa sẽ chảy ra.

Bạch cương tàm là một vị thuốc hay, nhưng không phải ai cũng biết cách sử dụng, hoặc có những trường hợp phải kiêng kỵ. Do đó, người đọc nên có sự tham khảo ý kiến từ thầy thuốc để tránh những phản ứng không mong muốn. Rất mong nhận được phản hồi cũng như sự đồng hành của các bạn ở những bài viết kế tiếp. YouMed luôn sẵn sàng hỗ trợ bạn!  

                                                                                                                                            Bác sĩ Bùi Khánh Hà